Als je over de Nieuwe Groenmarkt wandelt, vraag je je af of en hoe wij dit soort plekken in de stad kunnen behouden, tegen de verdrukking in. Want helaas is veel van onze stadsontwikkeling financieel-economisch gedreven. Dat zorgt er te vaak voor dat een plek als deze wordt ingelijfd en toegevoegd aan het circuit van winkelstraten en horecaconcepten.

Halverwege de Nieuwe Groenmarkt staat de H. Antonius van Paduakerk, bekend als Groenmarktkerk. Elke middag is de kerk open als stiltecentrum. Iedereen is daar welkom. Rondom de kerk, achter de gevels van de Nieuwe Groenmarkt is in de afgelopen anderhalve eeuw een netwerk van gelieerde gemeenschappen en organisaties gegroeid. Zoals het diaconaal centrum Stem in de stad, dat ondersteuning biedt aan mensen in nood. Het is ook de plek van het Wereldhuis voor vluchtelingen, van het wijkcentrum Binnensteeds van welzijnsorganisatie Haarlem Effect, van de Antonius Gemeenschap, van gespreksgroepen van ex-verslaafden en van VPSG (Vrouwen Pastoraat Seksueel Geweld).

Er is een aanloopcentrum, de maaltijdvoorziening voor dak- en thuislozen, een plek voor maatschappelijk werk, een Straatpastor, een spreekuur voor ongedocumenteerden, een postadres voor daklozen en de buurtkeuken Antonius Kookt. Aan de achterzijde in de Zoetestraat staat het Kledinghuis van de Vincentiusvereniging.

Al deze functies danken hun bestaan aan een zeer betrokken groep professionals en vooral honderden vrijwilligers, uit Haarlem en omliggende gemeenten, die werken in dit rijtje van verschillende organisaties. Zij vormen een los verband van mensen dat krachtig invulling geeft aan de behoefte van samenleving en overheid aan zelforganisatie en burgerinitiatief.

Natuurlijk zijn er meer van dit soort plekken met maatschappelijke functies in onze steden. Maar bijzonder is dat deze plek genesteld is in het hart van de stad, op potentieel een van de duurste plekken. Haarlem ontkomt niet aan de toenemende druk van het marktdenken waarin gebouwen en openbare ruimte steeds meer ten dienste komen te staan van geld verdienen. De Nieuwe Groenmarkt heeft zich tot nu toe weten te onttrekken aan die ontwikkeling. Dat komt omdat bijna de gehele westkant van het pleintje een maatschappelijke bestemming heeft en de eigenaren van de panden daar winst niet als hun eerste oogmerk hebben. De Stichting Sint Vincentius van Paulo Haarlem is eigenaar van onder andere de panden van Stem in de Stad en het wijkcentrum. Het kerkgebouw en de ernaast liggende panden zijn eigendom van de RK. Parochie HH Antonius & Bavo. De oostkant van de straat bestaat vooral uit woongebouwen en enkele winkels. De bewoners en ondernemers zijn bijzonder betrokken bij hun woonomgeving. Zij omarmen de functie van wat vaak ‘de sociale boulevard’ van Haarlem wordt genoemd: omdat er ook een ruimte in de stad moet zijn voor mensen die met moeite een plek elders krijgen: daklozen, verslaafden en mensen met andere sociale problemen.